Türkiye, Çin ve Japonya ilişkilerinin tarihi

İSTANBUL (AA) – Japonya Dışişleri Bakanlığının dayanağıyla Tokyo Üniversitesi İleri Bilim ve Teknoloji Araştırmaları Merkezi (RCAST), İstanbul’da “İmparatorluklar Sonrası Avrasya: İki Dünya Savaşı Ortasında Çin, Türk Dünyası ve Japonya” bahisli konferans düzenledi.

Levent’teki Tekfen Tower’da düzenlenen konferansta, Japon akademisyenler Ikeuchi Satoshi, Kawashima Shin ve Kamakura Jun konuşmacı; Boğaziçi Üniversitesinden Selçuk Esenbel ve Erdal Küçükyalçın ile İstanbul Üniversitesinden Ahmed Yakoob müzakereci olarak kelam aldı.

– Türkiye ile Çin ortasındaki birinci memleketler arası anlaşma

Kawashima, “1. Dünya Savaşından Sonra Çin-Türk Bağlantıları ve Japonya” başlıklı sunumunda Türkiye-Çin bağının tarihini anlattı.

Türkiye ile Çin’in birinci sefer 1934 yılında bir mutabakat imzaladığını tabir eden Kawashima, bu muahedeye giden sürecin 1925’te Brüksel’de başladığını, Çin’in Türkiye ile anlaşmak için “karşılıklı eşitlik” unsurunun korunması koşulunu öne sürdüğünü belirtti.

Kawashima, Çin’in bu teklifine rağmen Türkiye’nin ise “en çok kayrılan ülke” statüsü talep ettiğini kaydederek, “Eğer Çin ile Türkiye ortasındaki mutabakatta en çok kayrılan ülke statüsü ile ilgili bir husus olsaydı, Türkiye gümrük tarifesi yahut bölge dışı haklar konusunda özel haklardan faydalanabilecekti.” dedi.

Türkiye ile Çin ortasındaki muahedenin sürüncemede kalması sebebiyle Türkiye, Sovyetler Birliği, Afganistan ve İran’dan oluşacak Çin ve Japonya’nın ise sonradan dahil olması beklenen “Asya Ligi”nin kurulamadığını aktaran Kawashima, “Bir öteki sorun ise Sincan’dı. Vali Yang mutabakatın imzalanmasını istemedi.” tabirlerini kullandı.

Kawashima, Milletler Cemiyetinde Türkiye’nin Mançurya olayında Japonya’ya karşı Çin’i desteklediğini ve memleketler arası dayanak bulamayan Japonya’nın 1933’te cemiyetten ayrıldığını söyledi.

Uzmanlık alanı Çin etnik siyaseti olan Kumakura ise “90’ıncı yılında Doğu Türkistan Türk İslam Cumhuriyeti’ni (1933-1934) hatırlamak” başlıklı sunum yaptı.

Kamakura, Kaşgar’da 1933 sonbaharında kurulmak istenen bağımsız cumhuriyetin ömrünün çok kısa olduğunu belirterek, “Bu devlet, milletlerarası takviyeden yoksun olması nedeniyle 1934 baharında yıkıldı.” dedi.

Konferansa Türkiye’den katılan akademisyenler Esenbel, Küçükyalçın ve Yakoob sunumların akabinde bahse ait akademik katkılar sundu.